Dân quân tự vệ là lực lượng vũ trang quần chúng, không thoát ly sản xuất, công tác; là một bộ phận của lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, là lực lượng chiến lược của chiến tranh nhân dân, quốc phòng toàn dân, làm nòng cốt cho toàn dân đánh giặc ở địa phương cơ sở. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Dân quân tự vệ và du kích là là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là bức tường sắt của Tổ quốc. Vô luận địch nhân hung bạo thế nào, hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó thì địch nào cũng phải tan rã”.

Lực lượng dân quân tự vệ tham gia diễn tập theo kế hoạch 

Kế thừa và phát triển truyền thống đánh giặc giữ nước của dân tộc qua hàng nghìn năm lịch sử, để đáp ứng đòi hỏi của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng, cách đây 90 năm, ngày 28-3-1935, Đại hội đại biểu lần thứ nhất của Đảng đã ban hành Nghị quyết về đội tự vệ, chủ trương lập “Đội tự vệ công nông thường trực”. Từ đó, ngày 28-3 hằng năm đã trở thành Ngày truyền thống của lực lượng dân quân tự vệ. Đây là dấu mốc quan trọng khẳng định tư tưởng chỉ đạo chiến lược, xuyên suốt của Đảng về vũ trang toàn dân và chiến tranh nhân dân với phong trào toàn dân đánh giặc.     

Cùng với truyền thống vẻ vang của Dân quân tự vệ cả nước, trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, lực lượng Dân quân tự vệ Thái Nguyên đã vinh dự và tự hào được thay mặt cho cả nước nhận trọng trách trước toàn Đảng, toàn dân bảo vệ cơ quan Trung ương Đảng và Bác Hồ lãnh đạo toàn dân tiến hành cuộc kháng chiến trường kỳ. Lực lượng Dân quân tự vệ Việt Bắc dưới sự lãnh đạo của Đảng, đã tổ chức nhiều trận chiến đấu thắng lợi, củng cố được niềm tin cho nhân dân, bảo vệ được lực lượng của ta để chiến đấu lâu dài.

Trong thời kỳ này, lực lượng Dân quân tự vệ huyện Đồng Hỷ đã cùng với quân và dân Việt Bắc tổ chức nhiều trận đánh địch trong chiến dịch Việt Bắc thu đông năm 1947 ở Đồng Bẩm, Quang Vinh, Gia Sàng, Tích Lương…..tiêu diệt một số sinh lực địch, góp phần cùng quân dân tỉnh Thái Nguyên làm nên chiến thắng vang dội. Tháng 10 năm 1950, để cứu nguy cho các đơn vị địch ở biên giới, thực dân Pháp đã tập trung một lực lượng lớn lục quân và không quân gồm hơn 3 nghìn tên mở chiến dịch “Hải cẩu” đánh vào Thái Nguyên, chiến trường chủ yếu diễn ra trên đất Đồng Hỷ, lá chắn phía Nam của căn cứ địa Việt Bắc. Từ ngày 30/9 đến 12/10/1950 trong 2 tuần lễ của chiến dịch, lực lượng vũ trang huyện Đồng Hỷ đã tổ chức đánh địch liên tục. Kết quả quân và dân Đồng Hỷ cùng với các lực lượng khác đã loại khỏi vòng chiến đấu 800 tên địch, thu nhiều vũ khí trang bị. Ý nghĩa chiến thắng to lớn hơn là ta đã đập tan âm mưu của kẻ thù uy hiếp trung tâm đầu não kháng chiến ở Định Hóa và kéo lực lượng ta từ biên giới về đối phó với chúng. Kết thúc chiến dịch, huyện Đồng Hỷ được tuyên dương là một trong những điển hình tích cực, dũng cảm đánh giặc. Ngoài ra, lực lượng Dân quân tự vệ huyện Đồng Hỷ cùng với quân và dân tỉnh Thái Nguyên còn tổ chức đánh lui tất cả các cuộc tiến công của địch từ các vùng tạm chiếm vào địa bàn, bảo vệ vững chắc ATK- Thủ đô kháng chiến của cả nước, góp phần quan trọng vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Kết thúc cuộc kháng chiến chống Pháp, Đồng Hỷ lại cùng với cả nước bước vào thời kỳ khôi phục kinh tế, phát triển văn hóa - xã hội sau chiến tranh.

Trong chiến tranh kháng chiến chống Mỹ, hưởng ứng lời kêu gọi của Hồ Chủ Tịch, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ huyện Đồng Hỷ, quân và dân các dân tộc trong huyện đã khẩn trương xây dựng thế trận chiến tranh nhân dân. Mọi hoạt động của huyện từ thời bình nhanh chóng chuyển sang thời chiến với tinh thần “Quyết tâm chiến thắng giặc Mỹ xâm lược”, sản xuất vẫn được bảo đảm, lực lượng vũ trang được tăng cường. Tính đến đầu năm 1967, tất cả các xã trong huyện đều có trận địa bắn máy bay của Dân quân tự vệ, toàn huyện đào đắp được gần 52.000 hầm, 63km giao thông hào để trú ẩn và chiến đấu. Lực lượng Dân quân tự vệ huyện đã độc lập tác chiến và phối hợp với bộ đội cao xạ, tên lửa, không quân chiến đấu hàng trăm trận, góp phần cùng quân và dân trong tỉnh bắn rơi 62 máy bay Mỹ (trong đó có chiếc máy bay thứ 1.000 bị bắn rơi trên Miền Bắc và 02 chiếc “Pháo đài bay” B52), bắt sống và tiêu diệt nhiều giặc lái Mỹ.   

Với truyền thống “thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người” quân và dân huyện Đồng Hỷ chỉ tính trong 10 năm (từ 1965-1975) đã huy động 5.173 con em trong huyện lên đường đánh Mỹ, hàng vạn tấn lương thực, thực phẩm cũng được gửi ra chiến trường. Do có những đóng góp to lớn vào sự nghiệp chống Mỹ cứu nước, quân và dân huyện Đồng Hỷ được Nhà nước tặng thưởng 06 Huân chương kháng chiến (trong đó có 02 hạng Nhất), 19 lần được Bộ Quốc phòng tặng cờ “Đơn vị quyết thắng” và nhiều Bằng khen, phần thưởng của Quân khu.

Nhân dân các dân tộc huyện nhà có quyền tự hào và ghi nhận: trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc, đã có trên 16.000 con em của quê hương lên đường làm nhiệm vụ chiến đấu và phục vụ chiến đấu; 767 người con ưu tú đã anh dũng hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc; 425 đồng chí là thương binh; 11 bà mẹ được Nhà nước phong tặng “Mẹ Việt Nam anh hùng”; 02 Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân; 01 Anh hùng Lao động; 02 xã Khe Mo, Cây Thị được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”; huyện Đồng Hỷ được Đảng và Nhà nước tuyên dương danh hiệu “Đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.

Nhiều hoạt động thiết thực hướng về cơ sở

Nhận thức rõ vai trò quan trọng của lực lượng Dân quân tự vệ, trong những năm qua, huyện Đồng Hỷ đã quan tâm chỉ đạo cơ quan quân sự các cấp làm tốt công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương tổ chức thực hiện tốt Luật Dân quân tự vệ và Đề án về xây dựng lực lượng Dân quân tự vệ tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2016-2025, tầm nhìn đến năm 2035.

Lực lượng Dân quân tự vệ của huyện luôn phối hợp hiệu quả với các lực lượng chức năng bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn; tham gia trực sẵn sàng chiến đấu trong các dịp lễ, tết, sự kiện chính trị quan trọng; tích cực tham gia khắc phục hậu quả hỏa hoạn, thiên tai. Cùng với đó, lực lượng Dân quân tự vệ đã được bảo đảm vũ khí, trang bị, trang phục, tổ chức huấn luyện, diễn tập nâng cao chất lượng tổng hợp, trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu.

Có thể khẳng định, qua 90 năm xây dựng chiến đấu và trưởng thành, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, lực lượng Dân quân tự vệ huyện Đồng Hỷ nói riêng, cả nước nói chung luôn là lực lượng vũ trang quần chúng sinh ra và lớn lên trong phong trào đấu tranh cách mạng của nhân dân, gắn bó mật thiết với quê hương, sống, chiến đấu trong lòng nhân dân, được nhân dân thương yêu, đùm bọc. Trong suốt 90 năm vượt qua bao khó khăn, thử thách, hy sinh, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ lực lượng Dân quân tự vệ đã hết lòng trung thành với Tổ quốc, với nhân dân, với sự nghiệp cách mạng của Đảng, chiến đấu kiên cường, mưu trí, dũng cảm; lao động, học tập, công tác hiệu quả sáng tạo và lập nhiều chiến công to lớn, góp phần cùng toàn Đảng, toàn quân và toàn dân giành thắng lợi trong cách mạng tháng 8/1945, trong chiến tranh giải phóng, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc cũng như trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Trường Giang (Trung tâm Văn hóa - Thể thao và Truyền thông Đồng Hỷ)